مریضی آوتوایمون چیست؟

نویسنده : دوکتور شاه جهان

تاریخ: 18.04.2025

امراض آوتوایمون ( autoimmune diseases )

امراض آوتوایمون یک نام مشترک برای تعداد ازبیماری ها است که در نتیجه حمله سیستم معافیت به حجرات بدن رخ می دهند و منجربه یک پروسه التهابی مخرب می شود۰ بطور مثال تخریب ساختار مفاصل در آرتریت روماتویید ( rheumatoid arthritis )، تخریب حجرات تولید کننده انسولین در پانقراص دردیابت نوع اول ( Type 1 diabetes ) وتخریب پوش میالین ( myelin ) در مریضی مولتیپل اسکلروز ( multiple sclerossis ) در مغز و ئخاع.

بیماری آوتوایمون زمانی اتفاق می افتد که سیستم دفاعی طبیعی بدن نمی تواند فرق بین حجرات خود و بیګانه را تشخیص دهد و بنا برین سیستم معافیت بدن به اشتباه به انساج خود بدن حمله میکند۰ این عکس العمل بیش از حد میتواند یک عضو مانند غده تایروئید  یا چندین عضو مانند جلد ومفاصل را تحت تاثیر قرار دهد۰

مریضی آوتوایمون چیست؟

هیچ تعریف روشن وواضح در مورداینکه، بیماری آوتوایمون چیست وجود ندار۰بسیاری امراض را تنها به این دلیل آ وتوایمون می نامند، که انتی بادی ها درین بیماری ها یافت شده است۰ما در موردعلت بروزبیما ی های آوتوایمون بسیار کم می دانیم۰ تعدادی از تیوری ها وجوددارند، اماهیچ کدام نمیتوانند بطور قاطع همه بیماری هارا توضیح دهند۰ بخصوص توضیح اینکه چرا بیماریها ادامه می یابند یامتوقف می شوند، میتواند دشوارباشد۰

یک نظریه این است که پس از منتن شدن با یک انتان، انتی بادی، مقابل یک پروتئین خاص ، بطور مثال باکتری تشکیل می شود۰ این پروتئین ممکن است شبیه یک پروتئین در بدن باشد و زمانیکه انتی بادی بمقابل باکتری تشکیل می شود، متعاقبا مقابل پروتئین بدن نیز واکنش نشان می دهد۰ با این حال، نمیتواند تمام اعراض و سیر بیماری را توضیح دهد۰

بشتراز۸۰ نوع امراض آوتوایمون وجود دارند ک طیف وسیع از اعضای بدن را تحت تاثیرقرارمیدهند۰

۰ Type 1 diabetes

۰کمخونی هیمولیتیک ( Hemolytic anemia )

۰ لوپوس اریتماتوز سیستمیک ( Systemic Lupus erythematosus )      

۰ روماتیزم مفصلی ( Rheumatoid arthritis )

۰ بیماری سیلیاکی ( celiac disease )                                                                          

Ulcerative colitis. یک حالت التهابی مزمن در روده کلان ( colon ) 

۰ میا ستینی ګراویس ( Myasthenia gravis )  

 Vasculitis

۰ Scleroderma

۰ Guillain – Barre syndrome

۰ Chronic inflammatory demyelinating polyneuropathy ( CIDP)

۰ Crohn’s  diseases

۰ مرض ادیسون ( Addison’s  disease   )

۰ Multiple Sclerosis/MS و غیره

بیماری های آوتوایمون رایج نزد زنان عبارتند از:

Rheumatoid arthritis، psoriasis، psoriatic arthritis ، Lupus ،diseases thyroid (Graves’ disease, Hashimoto’s thyroiditis) و Type 1 diabetes

کثرت وقوع امراض آوتوایمون

کثرت وقوع امراض آوتوایمون از امرض شایع مانند دیابت و روماتوید ارتریت مزمن تا بیماری های بسیار نادر متغیر است۰

 این بیماری ها در حدود ۸-۱۰٪ از نفوس جهان را تحت تاثیر قرار می دهد ومیتوانند منجر به کاهش قابل توجه کیفیت زندګی شوند۰

اعراض ( symptoms )

مریضی اوتوایمون مربوط به اعضای خاص مانند دیابت نوع اول ، سبب اسیب عضوی مربوطه می ګردد، در حالیکه امراض آوتوایمون سیستمیک مانند Systemic Lupus erythematosus ( SLE ) و rheumatoid arthritis (RA ) منجر به آسیب چندین اعضا و انساج می ګردند۰ امراض آوتو ایمون، کیفیت زندګی مریضان را کاهش و سبب افزایش مصارفات اجتماعی می شوند۰ بطورمثال پسوریازیس با امراض روانی مانند depression مرتبط است۰ مریضان مبتلا به امراض التهابی روده (  Inflammatory Bowel Disease/IBD ) نسبت به اشخاص سالم، سطح بلند افسردګی ( depression ) وتشویش یا اضطراب ( anxiety ) دارند۰ علاوه براین امراض آوتو ایمون میتوانند باعث محدودیت های فزیکی و معلولیت ها نزد مریضان که به تداوی معمول مقاوم هستند ګردند۰  تقریبا ۱۵٪ مریضان مبتلا به مولټیپل اسکلروز ، به مرحله پشرفته  ( Secondary Progressive Multiple Sclerosis/ SPMS  ) مبتلا می شوند و توانایی مراقبت از خود را ازدست می دهند۰ همچنان درصورت عدم تداوی بموقع   RA , میتواند منجر به ناتوانی دایمی ګردد۰ اګرچه پتوجنیز امراض آوتو ایمون معلوم نیست، فکتور های جینیتیک و محیط زیست میتوانند باعث ایجاد اختلال در سیسم معافیت ګردند۰     

اعراض مریضی آوتوایمون ممکن است در نزد برخی افراد شدید و در نزد بعضی افراد دیګر خفیف باشد۰ با وجود انواع مختلف امراض آوتوایمون، بسیاری از انها اعراض مشابه دارند۰ علایم رایج بیما ی آوتوایمون عبارتند از:

خستګی ، درد و تورم مفصل، مشکلات جلدی،درد بطن، تب مکرر۰

تشخیص نیرمیتواند بدلایل که این اعراض از سایربیماری های رایج نیز ناشی می شوند مشکل باشد۰

تحقیقات جدید و انتخاب تداوی

محقیقین در شناخت و تداوی امراض آوتو ایمون پشرفت قابل توجه کرده اند. یکی از امیدوار کننده ترین پیشرفت ها، استفاده از حجرات بنیا دی که قادر به تکثر نا محدود و ایجا د انواع مختلف حجرات ( induced Pluripotent Stem cells / iPSCs ) هستند برای ایجاد مدل های  بیماری در ظرف" the disease model in a dish " می باشد. این مودل ها امکان مطالعه میخانکیت های امراض و ازمایش دوا های جدید را در یک محیط کنترول شده فراهم می کند. ازین رویکرد در طب با استفاده از حجرات خود مریض برای کشف دوا ها استفاده می گردد که احتمال نتیجه مطلوب را افزایش می دهد. تحقیق یا جستجو برای موادی که میتواند نقایصی بیماری را در ظرف کشت »  culture dish « اصلاح نماید، یک روش نونسبت به ازمایش دوا ها در گذشته است.

تکنالوژی iPSCs این پوتانسیل را دارد که به میتود های های جدید تداوی ازجمله تداوی با حجرات ( cell therapy ) و regenerative medicin ( هدف ان ایجاد یا احیای دوباره وظیفه نورمال حجرات ، انساج و یا اعضای آسیب دیده می باشد) که میتواند نسج از دست رفته یا آسیب دیده را دوباره تمیم کند.

یکی دیگر از پیشرفت های هیجان انگیزدر تداوی امراض آوتو ایمون، کشف پروتئین های خاص است که یک هدف بالقوه برای تداوی جدید محسوب می شود. محققان پوهنتون طبی ویانا ( Medical University of Vienna ) پروتئینی را شناسایی کرده اند که میتواند نقش کلیدی را در تداوی جدید امراض آوتو ایمون ایفا نماید و این کشف میتواند منجر به توسعه تداوی هدفمند تر و موثرتر شود.

شما میتوانید تداوی با دوا را نیز دریافت نمایید که  میتواند سیستم معافیت را تحت تاثیر قرار داده و اعراض را کاهش د هد۰

تداوی امراض آوتو ایمون در اکثره موارد در ابتدا تداوی عرضی است، بنا برین عکس العمل های التهابی را میتوان با دواهای ضد التهاب و دوا های غیر وصفی  ایمونو سوپری سانت ( non specific immunosupressants ) کاهش داد تداوی با دوا های ایمونو سوپری سانت بیشتر اختصاصی (          TNFalpha-inhibitors  ) بطور مثال در تداوی روماتوئید ارتریت بکار برده می شود۰ در امراضیکه آوتو انتی بادی عامل شناخته شده ویا مشکوک بیماری باشد، اګثرا تداوی بطور مثال با  anti-CD20  که یک انتی بادی مونو کلونال است صورت می ګیرد۰

در برخی از بیماری ها از تداوی با ایمونو ګلوبولین با دوز بلند استفاده می شود واین تداوی انتخاب اول در تداوی  primary immune thrombocytopenia ( در سابق بنام Idiopatheic thrombocytopenic purpura یاد می گردید و یک مرض آوتوایمون کسبی نزد اطفال است) نزد اطفال و مریضان با سندروم  Guillain-Barre syndrom می باشد۰

در حالاتیکه یک عضوه مورد تهدید فوری قرار ګیرد و آوتو انتی بادی بصورت واضح یا مشکوک عامل بیماری شناخته شود، میتواند با پلاسما فیریز ( plasmapheresis ) تداوی شوند۰

عوامل خطر ( Risk factors )

عوامل که خطر احتمال ابتلا به اختلالات آوتوایمون را افزیش می دهد قرار ذیل اند

۰ جینیتیک: برخی از بیماری ها مانند لوپوس و مولتیپل سکلیروز ، در خانواده هایکه یک از خویشاوندان شان مصاب  بودند، خطر ابتلارا افزایش می دهد۰

۰ وزن ( weight ): داشتن وزن زیاد یا چاقی خطر ابتلا به ارتریت روماتوئید یا ارتریت پسوریاتیک را افزایش می دهد، که دلیل ان میتواند فشار وزن بیشتر بالای مفاصل ویا تولید موادتوسط نسج چربی که التهاب را تحریک می نماید۰

سګرت کشیدن : تحقیقات نشانداده است که ګشیدن سګرت با تعدادی از امراض آوتوایمون از جمله لوپوس، روماتوئید ارتریت، هایپرتایروایدیزم و MS  ارتباط دارد۰

۰ دواها: برخی از دواهای فشارخون بلند یا انتی بیوتیک ها میتوانند باعث تحریک لوپوس شوند۰ دواهای پایین اورنده کولسترول خون بطور مثال استاتین ها ( statins ) میتوانند باعث ایجاد میوپاتی ناشی ازاستاتین شوند۰ میوپاتې یک بیما ی آوتوایمون نادر است که باعث ضعف عضلات می شود۰

تعریف وتوضیح اصطلاحات:

۰ میلین ( myelin ) : میلین یا پوش میلین، یک طبقه چربی محافظ است که رشته های عصبی را مانند پلاستیک دراطراف سیم برق می پوشاند و اجازه میدهد تا امپولس های عصبی بسرعت در بدن انتقال یابند۰

۰ myasthenia graves : یک مریضی اوتوایمون نادراست که منجربه ضعف و افزایش خستګی در عضلات می شود۰ درین بیماری انتقال امپولس ها از عصب به عضله مختل می ګردد۰ درهرسن وسال ممکن است رخ دهد۰ اعراض ان افزایش خستګی عضلی در حالت فعالیت و عادی شدن پس از استراحت است۰ در ابتدا ممکن است با  افتاده ګی پلک یا مشکل درقورت کردن ظاهر شود۰

۰ Hashimoto’s Thyroiditis : بیماری هاشیموتو یک مریضی آوتو ایمون است که به افتخار داکتر جراح جاپانی هاکارا هاشیموتو (  Hakarau Hashimoto ) که این مریضی را در سال 1912 توصیف کرد نامگذا ی شده است. مریضان مبتلا به این بیماری دارای یک التهاب مزمن درغده تایروئید هستند و همزمان بدن انتی بادی هایی را تشکیل می دهد که غده تایروئید را بطور کامل یا جزئی تخریب می نماید۰ این باعث می شود تا هورمون در نواحی آسیب دیده کاهش یابد ودر نتیجه بدن سعی مینماید تا با افزایش TSH تولید هورمون را در بقیه غده تحریک نماید و به اینترتیب جاغور Goiter) میتواند رخ دهد۰بنا برین فعالیت غده تایروئید میتواند انقدر پایین اید که مر یض دوچار hyperthyroidism می شود.

تایروئیدیت هاشیموتو دربین زنان شش مرتبه بیشترا زمردان رخ می دهد.

۰ مریضی گړیس ( Graves, disease ): این مریضی به افتخار داکتر ایرلندی ( Robert graves )   نام ګذاری شده است که این بیماری را درحدود سال ۱۸۳۵ شرح داد۰ این مریضی را بنام بیماری  Basedow نیز یاد می نمایند، که توسط یک داکترالمانی بنام Basedow در سال ۱۸۴۰ نیز توصیف ګردید۰ درېن بیماری بدن انتی بادی های را تولید می کند که مشابه TSH خود بدن است و به این ترتیب غده تایروئید تحریک می شود تا مقدار بیشتری هورمون  T4 و T3 تولید نماید۰  افزایش فعالیت غده تایروئید hyperthyroidism نامیده می شود۰

منابع:

۰    Autoimmune disease ،   Medical compendium, 19th edition, page 74  ،

Autoimmune disease ، Bo Baslund specialist ، 21.11.2022 sundhed.dk,

۰ Symptoms of autoimmune disease-Aarhus osteopathy ، 05.07.2024

۰ What are common symptom of Autoimmune disease، َAna Maria Orbai، Johns Hopkins Medicine، 2025

.   Autoimmune disease ، medical university of Vienna، 18.11.2023 

.   Research progress of autoimmune disease based on induced pluripotent stem cells - Shandong

- yinfeng Academy Life Science, Jinan, Shandong, China ،    review article 24 April 2024

                                                                     The end